İlaçlar farmasötik
şekillerine göre katı, yarı katı, sıvı ve gaz olmak üzere dört başlık altında
değerlendirilir.;
Katı
|
Tablet, Draje, Kapsül, Film kaplı tablet, Enterik
tablet, Çiğneme Tablet, Efervesan Tablet,
Kaşe, Granül, Pilül, SR(modifiye)
|
Yarı Katı
|
Merhem, Pomat, Transdermal Teröpatik
Sistem
|
Sıvı
|
Şurup, Eliksir, Solüsyon,
Süspansiyon, Damla, Posyon, Emülsiyon
|
Gaz
|
İnhelasyon, Aerosol, İnhalatör,
Nebülazor, Disk
|
İlaçlar uygulama yollarına
göre lokal
ve sistemik
olmak üzere iki ana başlık altında toplanır.;
Lokal
|
Deri, Göz, İntranazal, İntravajinal,
İntrabukkal, Rektal, Dış kulak yolu
|
Sistemik
|
Enteral, Parenteral, İnhalasyon,
transdermal
|
TABLET
Tabletler, etken madde ve çeşitli yardımcı maddelerden meydana gelen homojen
toz karışımlarına özel bir makine yardımı ile basınç uygulanmasıyla elde edilir.
Tabletler, silindir, disk ya da mercimek şeklinde hazırlanan katı hazır
ilaçlardır. Mide ya da bağırsak kanalında su alıp şişerler ve dağılırlar.
Köpüren (efervesan) tablet ve çiğneme tableti gibi
şekilleri de vardır. Tablet bileşiminde kullanılan etken madde dışında dört
temel madde vardır. Bunlar:
Dolgu maddeleri: Tableti
belli bir ağırlığa getirmek için kullanılırlar. Dolgu maddesi olarak en çok
nişasta ve sakaroz kullanılır. Tabletlerin yaklaşık 2/3’ü dolgu maddeleridir.
Dağıtıcı maddeler: Tabletin
mide ortamında parçalanıp dağılmasını sağlayan maddelerdir. Dağıtıcı madde olarak
çoğunlukla aljinatlar kullanılır.
Bağlayıcı maddeler: Toz
partiküllerinin birbirine bağlanarak onların granül oluşturmasını sağlarlar.
Bağlayıcı madde olarak jelatin, nişasta müsilası, glikoz ve arap zamkı kullanılmaktadır.
Kaydırıcı maddeler: Tablet
basımı sırasında tabletlerin mühreye yapışmasını gidermek için kullanılırlar.
Çoğunlukla kullanılan kaydırıcılardan biri de magnezyum stearattır.
Granüller
Tablet basımı için ön hazırlık aşamasında yapılan granüller; toz
partiküllerin çeşitli bağlayıcı solüsyonlar ile birbirlerine yapışarak büyümesi
ile oluşurlar. Granül oluşturulması her
zaman tablet basma amacıyla değil, aynı zamanda kapsül doldurmada veya final
ürün olarak da kullanılır. Toz karışımını granül hâle getirmenin çeşitli
amaçları vardır. Bunlardan bazıları:
Toz karışımını serbest akabilir hâle
getirmek,
Homojen bir karışım oluşturmak,
Toz kütlesinin basılabilme
özelliğini arttırmak,
Etken maddenin salım hızını kontrol
edebilmek,
Kütlenin homojen dağılmasını ve birim
doz doğruluğunu sağlamak,
Tozlanmanın önüne geçmek,
Tozlara istenmeyen yabancıve
kirletici maddelerin bulaşmasını önlemektir.
Granülasyonda Kullanılan İşlemler
İlaç üretim
teknolojisinde kullanılan granülasyonda üç yöntem kullanılmaktadır.
Yaş Granülasyon: Yaş granülasyon
yönteminde, yüksek hızlıa kışkan yatak granülasyon, püskürterek kurutma ve
ekstrüsyon pelletleme yöntemleri kullanılmaktadır. Yaş granülasyonda, etken
madde ve bağlayıcı madde (solüsyon) belirli sürede karıştırılır, yaş olarak
elenir ve akışkan yataklı kurutucuda kurutulur. Kurutulan bu karışım diğer
dolgu maddeleri ile birlikte belirli bir homojenliğe gelinceye kadar
karıştırılır. Karışımın son 3-5 dakikasında kaydırıcıeklenir. Elde edilen final
karışımdan örnekler alınır ve laboratuvara gönderilir. Laboratuvar sonucuna
göre tablet basımına geçilebilir.
Kuru Granülasyon: Kuru
granülasyon yönteminde, ön kompresyon ve silindirler arasısıkıştırma yöntemleri
kullanılmaktadır. Kuru granülasyonda genellikle formüldeki kaydırıcının 1/3’ü
diğer toz karışımlarına karıştırılır. Bunun nedeni tozların silindirlere
yapışmasını engeller. Kaydırıcının geri kalanı kuru granülasyondan sonra karışıma
eklenir ve 3-5 dakika karıştırılır. Karışım sonrasında oluşan final karışımdan
örnekler alınır ve çeşitli testler için laboratuvara gönderilir. Laboratuvar
sonucuna göre tablet basımına geçilebilir.
Doğrudan Basım: Doğrudan basım yönteminde, etken ve yardımcı maddeler karıştırıcıda
karıştırılır ve tablet basımına gönderilir. En basit ve hızlı yöntemdir.